********************
ФАМИЛИЯЛАРҒА ЛА ҮҘГӘРЕШТӘР ИНДЕРЕЛӘ
Тажикстан Президенты Эмомали Рахмон илендә яңы тыуған балаларҙың фамилияларының аҙағына -ев, -ов тип яҙыуҙы туҡтатырға ҡушҡан.
Хәҙер
инде тажиктар фамилияларын Фарсы ҡанундары буйынса үҙгәртә ала.
Президент та быға тиклем фамилияһын Рахмоновтан Рахмон тип үҙгәрткәйне.
Бынан тыш, был илдәге мәктәптәрҙә "Һуңғы ҡыңғырау", "Әлифба байрамы"
кеүек саралар ҙа уҙғарылмаясаҡ. Шулай уҡ мәктәптәрҙә, автомобилдә кеҫә
телефоны ҡулланыу ҙа тыйыла. Президент ярлы илдә ҙурҙан ҡубып туйҙар,
байрамдар үткәреүҙе лә яҙыҡ тип һанай.
"Йәшлек" №37 29 март 2007 йыл.
********************
Латвияла: Райхман Райхманс булырға тейеш түгел ти был йәһүд һәм ул дөрөҫ әйтә - халыҡ-ара заккондарға ярашлы милли фамилияларҙы боҙорға бер кемдең дә хаҡы юҡ.
********************
Бүрәттәр хәҙер балаларына милли фамилиялар бирә алалар.02 апрель 2011 йыл.
Забайкальский крайҙа йәшәүсе бүрәттәр ( http://yar-ra.ru/?p=35 ) хәҙер бала тыуғанда һәм теркәгәндә уға фамилияны үҙҙәренең милли йолалары буйынса бирә алалар. Пленар ултырышында Закондар сығарыу йыйылышы беренсе уҡыуҙа закон ҡабул иткән, уның буйынса Забайкалье крайында йәшәүсе бүрәттәр яңы тыуған балаларҙы теркәгәндә уларға фамилияны үҙҙәренең милли йолалары буйынса бирә алалар.
Әгәр документ икенсе уҡыуҙы үтһә, бүрәттәр үҙҙәренең балаларына атаһының, атаһы йәки әсәһе яғынан олатаһының исеменән "ев", "ов" суффикстары менән барлыҡҡа килтерелгән фамилия бирә алалар. Шулай уҡ фамилиялар ата йәки әсә фамилияһынан, баланың атаһының йәки әсәһенең , атаһы йәки әсәһе яғынан олатайҙарының исемдәренән "э", "о", "он", "ин", "ай", "эй", "ын" суффикстарынан булдырылыуы мөмкин.
Иҫкәртеп үтергә була, үҙ ваҡытында Бүрәт Агин автономиялы округында был закон булды, ләкин, округ Чита өлкәһенә ҡушылғас, был закон эшләүҙән туҡтаны, сөнки Ғаилә кодексында бындай ҡәғиҙәләр юҡ. Бүрәттәрҙең йолаларын боҙмаҫ өсөн регион депутаттары балаларға атаһы йәки олатаһы исеменән барлыҡҡа килтерелгән фамилия бирергә рөхсәт итеүсе урындағы закон проекты сығарырға булдылар. Әлегә уны беренсе уҡыуҙа ҡабул иттеләр. Шуны әйтеп үтергә кәрәк, был йолаларҙы бөтә бүрәттәрҙә түгел, ә теләгәндәр генә үтәй. Улар шулай уҡ балаларын Ғаилә кодексы буйынса теркәй ала.
********************
Забайкальский крайҙың бүрәттәре үҙҙәренең балаларына атаһының йәки олатаһының исеменән барлыҡҡа килтерелгән фамилия бирә алалар.
18 май 2011 йыл / РИА "Сибирь" / Чита http://ria-sibir.ru/viewnews/45201.html
Забайкальский крайҙың депутаттары икенсе уҡыуҙа бүрәттәрҙең үҙҙәренең
балаларына, ата-әсәһенең һайлап алыуы буйынса, атаһы йәки олатаһының исеменән яһалған фамилияларҙы биреү традицияһын һаҡлаусы закон проектын раҫланылар. Закон проекты менән Забайкальский крайҙа йәшәүсе бүрәт милләтле граждандарҙың балаларына фамилия булдырыуҙы милли традициялар буйынса башҡарырға хоҡуҡ бирелә. Балаға атаһы йәки әсәһе яғынан алынған исемдән -э, -о, -он, -син, -ай, -эй, -ый суффикстары ярҙамында яһалған фамилия бирелә.
Агин Бүрәт округының Забайкальский крайға ингәненә тиклем автономияның территорияһында бындай закон эшләгән. РФ-тың яңы субъектында юстиция министрлығының вәкилдәре бер генә фекерле позиция ла булдылар - ғәмәлдәге Ғаилә кодексы буйынса баланың фамилияһы тик ата-әсәһенекенән генә барлыҡҡа килтерелеүе мөмкин.
Агин округының вәкилдәре йыйлышының ҡушыуы буйынса региональ парламент депутаттары Михаил Изместьев, Герман Батомункуев һәм Цырен Цыренов РФ-тың Ғаилә кодексына кәрәкле төҙәтмәләр эшләп уларҙы Дәүләт Думаһына ебәрҙеләр.
ИА "Чита.ру" хәбәр итеүенсә, ғаилә, ҡатын - ҡыҙ һәм бала проблемалары буйынса комитеттың хоҡуҡи позицияһы Забайкалье хөкүмәтенең фекеренә ҡапма - ҡаршы: Ғаилә кодексы региондарға балаларға фамилия биреүҙең ҡағиҙәләрен үҙҙәренә, шулай уҡ милли йолаларҙы иҫәпкә алып, булдырырға мөмкинлек бирә.
балаларына, ата-әсәһенең һайлап алыуы буйынса, атаһы йәки олатаһының исеменән яһалған фамилияларҙы биреү традицияһын һаҡлаусы закон проектын раҫланылар. Закон проекты менән Забайкальский крайҙа йәшәүсе бүрәт милләтле граждандарҙың балаларына фамилия булдырыуҙы милли традициялар буйынса башҡарырға хоҡуҡ бирелә. Балаға атаһы йәки әсәһе яғынан алынған исемдән -э, -о, -он, -син, -ай, -эй, -ый суффикстары ярҙамында яһалған фамилия бирелә.
Агин Бүрәт округының Забайкальский крайға ингәненә тиклем автономияның территорияһында бындай закон эшләгән. РФ-тың яңы субъектында юстиция министрлығының вәкилдәре бер генә фекерле позиция ла булдылар - ғәмәлдәге Ғаилә кодексы буйынса баланың фамилияһы тик ата-әсәһенекенән генә барлыҡҡа килтерелеүе мөмкин.
Агин округының вәкилдәре йыйлышының ҡушыуы буйынса региональ парламент депутаттары Михаил Изместьев, Герман Батомункуев һәм Цырен Цыренов РФ-тың Ғаилә кодексына кәрәкле төҙәтмәләр эшләп уларҙы Дәүләт Думаһына ебәрҙеләр.
ИА "Чита.ру" хәбәр итеүенсә, ғаилә, ҡатын - ҡыҙ һәм бала проблемалары буйынса комитеттың хоҡуҡи позицияһы Забайкалье хөкүмәтенең фекеренә ҡапма - ҡаршы: Ғаилә кодексы региондарға балаларға фамилия биреүҙең ҡағиҙәләрен үҙҙәренә, шулай уҡ милли йолаларҙы иҫәпкә алып, булдырырға мөмкинлек бирә.
********************
********************
В Бурятии детям будут давать фамилии в соответствии с национальными обычаями
28.12.2012 г.
Жители Бурятии получили возможность записывать фамилии своих детей в соответствии с национальными обычаями. Положение
о порядке такой записи утвердило правительство республики. «Сформирован
примерный перечень фамильных форматов, которые конкретизируют закон о
выборе национальных фамилий, принятый ранее парламентом Бурятии», —
сообщили сегодня ИТАР-ТАСС в пресс- службе правительства.
Фамилия ребенка по-прежнему определяется общей фамилией родителей или
одного из них. Однако теперь допускаются варианты ее трансформации по
нормам бурятского языка с развитой системой притяжательных окончаний.
Например, сын Базарова может получить фамилию Базарон или Базарай, у
родителей Балданова — есть три возможности для фамилии новорожденного:
Балданай, Балдано, Балданэ. А сын Тумаханова имеет шанс получить фамилию
Тумахани. И вариантов подобных трансформаций достаточно много.
Правда, при этом в Бурятии отказались возвращать совсем старую
традицию присваивать ребенку фамилию, образованную от имени отца или
деда — как со стороны отца, так и со стороны матери. Например, у Бато,
сына Даши, согласно традиции, фамилия могла бы быть Дашиев. Собственно,
именно так некогда появлялись и некоторые русские фамилии — Иванов,
Петров, Семенов и другие, образованные от имен предков.
Однако теперь этот вариант может изрядно запутать базы данных слишком
многих ведомств, решили в республике. В отличие от соседнего
Забайкалья, где краевой парламент полтора года назад узаконил право
бурят на традицию давать фамилии детям от имени отца или деда.
К слову, вариант, выбранный в Бурятии, не противоречит и Семейному
кодексу РФ, в котором говорится о том, что в России фамилия ребенка
образуется от фамилии родителей.
Насколько окажется востребованной «фамильная» реформа в Бурятии —
покажет время. Пока можно говорить лишь об одном — власти региона
предоставили людям свободу выбора в этом вопросе, отдав дань уважения
традициям предков.
Марат Гельмандың Мәскәүҙә, Тверҙа, Екатеринбургта үткән күргәҙмәһе
********************
Билдәле әрмәндәр
Артабан уҡырға
********************
Росбалт 29 ноябрь 20110 йыл.
http://www.rosbalt.ru/exussr/2011/11/29/918057.html
Ҡаҙаҡ фамилияларын бер генә өлгө буйынса "улы" һәм "ҡыҙы" тип яҙасаҡтар. АСТАНА, 29 ноябрь.
http://www.rosbalt.ru/exussr/2011/11/29/918057.html
Ҡаҙаҡ фамилияларын бер генә өлгө буйынса "улы" һәм "ҡыҙы" тип яҙасаҡтар. АСТАНА, 29 ноябрь.
Ҡаҙағстан лингвистары ҡаҙаҡ фамилияларын, исемдәрен ҡаҙаҡса һәм русса дөрөҫ яҙыу өсөн инструкция әҙерләгәндәр. Tengrinews.kz, http://www.tengrinews.kz/ хәбәр итеүенсә был турала проектты тикшереү буйынса Алматылағы түңәрәк өҫтәл артында әйтелгән.
"Хәҙер беҙҙә: рустың "-ов", "-ев", "-ин", ҡаҙаҡтың "-улы", "-ҡыҙы", "-теги"; фарсиның "-и" һәм башҡа аффикстар менән 17-18 вариация бар. Ҡаҙаҡ теленең традициялары буйынса бындай яҙылыштар дөрөҫ түгел тип һанала. Миҫал өсөн грузин фамилияларын алайыҡ. Улар "-дзе" һәм "-швили" кеүек ике форма ҡулланалар. Әгәр ҙә "Саакашвили" тип әйтәләр икән, шунда уҡ уның грузин икәнен аңлайбыҙ. Йәки әрмәндәрҙең "Саркисян", "Джигарханян" фамилияларында үҙҙәренең милли яҙылышы бар. Ҡаҙаҡтарҙың да бар ундайҙар: "Абай Ҡунанбайулы", "Әхмәт Байтурсынулы", - тип аңлатты Ҡаҙағстан мәҙәниәт министрлығының телдәр буйынса комитет председателе Шерубай Ҡурманбайулы.
Республиканың Шәйәхмәтов исемендәге телдәрҙе үҫтереү комитете директоры урынбаҫары Сауле Иманбердиеваның хәбәр итеүенсә, "инструкция" алты өлөштән һәм 28 - параграфтан тора. Уның һүҙҙәре буйынса ошо көнгәсә илдә ҡаҙаҡ исемдәрен боҙоп килгәндәр. ЗАГС-тарға үҙҙәренең исем - фамилияларын боҙоуға ризаһыҙлыҡ белдереп күп кенә ҡаҙаҡтар мөрәжәғәт итә. Төрлөсә яҙыу билдәһеҙ мотивациялар һәм телдәрҙең орфографик формалашыуын белмәгәнлектән килеп сыға, тип билдәләне ул.
"Байтурсынов исемендәге тел ғилеме институтының ғалимдәре билдәле ономаст филология фәндәре докторы Телкожа Жанузаков төҙөгән инструкция өҫтөндә бер нисә йыл эшләнеләр. Документта "Полат" һәм "Күлжан" диалект һүҙҙәренең дөрөҫ яҙылышы - "Болат", "Гүлжан" бирелә. Мәҫәлән, "Мөлдир" исемен төрлөһө төрлөсә яҙа, беҙ уның 14 вариантын һананыҡ. Русса ул исемде "Молдыр" тип яҙыу дөрөҫ буласаҡ. Ә инде аффикстарға килгәндә ижад кешеһе үҙенең фамилияһын фарси телендәге кеүек яҙыуы мөмкин, тик юридик документтарҙа ул тик ике вариантты ғына ҡулланырға тейеш, "-улы" ("-кызы") йәки бөтөнләй ялғауһыҙ. Һәм был дөрөҫ буласаҡ тип йомғаҡлай Иманбердиева.
Бөгөнгә ҡаҙаҡ исем - фамилияларын дөрөҫ яҙыу проблемалары менән мәҙәниәт министрлығының, фән һәм мәғариф министрлығының, юстиция министрлығының ғалимдәренең һәм белгестәренең төркөмө эшләй, тип билдәләне Ҡурманбайулы. "Документты 2012 йылдың башына тиклем тамамларға планлаштырабыҙ, шунан махсус рәүештә төҙөлгән һүҙлек, инструкция үҙе рәсми рәүештә киң информация сараларында урынлаштырыласаҡ һәм Интернет аша табырлыҡ буласаҡ", - тине профессор.
Бөтә ҡаҙаҡтарҙы ла тулҡынландырған хәҙерге фамилияларҙы яңыса әйтеү буйынса (мәҫәлән "Айманов", - ты "Айман" йәки "Айманулы", - тип) мөрәжәғәт итеүҙәренә ғалимдар бер кемде лә фамилияларҙы алмаштырырға мәжбүр итмәйәсәкбеҙ, инструкция бөгөнгө этап та рекомендация характеры алып тора, тип яуапланылар.
"Хәҙер беҙҙә: рустың "-ов", "-ев", "-ин", ҡаҙаҡтың "-улы", "-ҡыҙы", "-теги"; фарсиның "-и" һәм башҡа аффикстар менән 17-18 вариация бар. Ҡаҙаҡ теленең традициялары буйынса бындай яҙылыштар дөрөҫ түгел тип һанала. Миҫал өсөн грузин фамилияларын алайыҡ. Улар "-дзе" һәм "-швили" кеүек ике форма ҡулланалар. Әгәр ҙә "Саакашвили" тип әйтәләр икән, шунда уҡ уның грузин икәнен аңлайбыҙ. Йәки әрмәндәрҙең "Саркисян", "Джигарханян" фамилияларында үҙҙәренең милли яҙылышы бар. Ҡаҙаҡтарҙың да бар ундайҙар: "Абай Ҡунанбайулы", "Әхмәт Байтурсынулы", - тип аңлатты Ҡаҙағстан мәҙәниәт министрлығының телдәр буйынса комитет председателе Шерубай Ҡурманбайулы.
Республиканың Шәйәхмәтов исемендәге телдәрҙе үҫтереү комитете директоры урынбаҫары Сауле Иманбердиеваның хәбәр итеүенсә, "инструкция" алты өлөштән һәм 28 - параграфтан тора. Уның һүҙҙәре буйынса ошо көнгәсә илдә ҡаҙаҡ исемдәрен боҙоп килгәндәр. ЗАГС-тарға үҙҙәренең исем - фамилияларын боҙоуға ризаһыҙлыҡ белдереп күп кенә ҡаҙаҡтар мөрәжәғәт итә. Төрлөсә яҙыу билдәһеҙ мотивациялар һәм телдәрҙең орфографик формалашыуын белмәгәнлектән килеп сыға, тип билдәләне ул.
"Байтурсынов исемендәге тел ғилеме институтының ғалимдәре билдәле ономаст филология фәндәре докторы Телкожа Жанузаков төҙөгән инструкция өҫтөндә бер нисә йыл эшләнеләр. Документта "Полат" һәм "Күлжан" диалект һүҙҙәренең дөрөҫ яҙылышы - "Болат", "Гүлжан" бирелә. Мәҫәлән, "Мөлдир" исемен төрлөһө төрлөсә яҙа, беҙ уның 14 вариантын һананыҡ. Русса ул исемде "Молдыр" тип яҙыу дөрөҫ буласаҡ. Ә инде аффикстарға килгәндә ижад кешеһе үҙенең фамилияһын фарси телендәге кеүек яҙыуы мөмкин, тик юридик документтарҙа ул тик ике вариантты ғына ҡулланырға тейеш, "-улы" ("-кызы") йәки бөтөнләй ялғауһыҙ. Һәм был дөрөҫ буласаҡ тип йомғаҡлай Иманбердиева.
Бөгөнгә ҡаҙаҡ исем - фамилияларын дөрөҫ яҙыу проблемалары менән мәҙәниәт министрлығының, фән һәм мәғариф министрлығының, юстиция министрлығының ғалимдәренең һәм белгестәренең төркөмө эшләй, тип билдәләне Ҡурманбайулы. "Документты 2012 йылдың башына тиклем тамамларға планлаштырабыҙ, шунан махсус рәүештә төҙөлгән һүҙлек, инструкция үҙе рәсми рәүештә киң информация сараларында урынлаштырыласаҡ һәм Интернет аша табырлыҡ буласаҡ", - тине профессор.
Бөтә ҡаҙаҡтарҙы ла тулҡынландырған хәҙерге фамилияларҙы яңыса әйтеү буйынса (мәҫәлән "Айманов", - ты "Айман" йәки "Айманулы", - тип) мөрәжәғәт итеүҙәренә ғалимдар бер кемде лә фамилияларҙы алмаштырырға мәжбүр итмәйәсәкбеҙ, инструкция бөгөнгө этап та рекомендация характеры алып тора, тип яуапланылар.
********************
Әрмәндәр менән азербайжанлылар мөнәсәбәтен беҙ яҡшы беләбеҙ.
Бына бер әрмән форумында http://forum.hayastan.com/lofiversion/index.php/t37399-350.html Asatryan тигән форумчан азербайжандар тураһында: "Был һарыҡтарҙың әлегә тиклем үҙҙәренең фамилиялары ла юҡ", - ти. Ә әрмәндәрҙең үҙҙәренә килгәндә урыҫтар "Каждый армян кончается на "ян"", - тип юҡҡа әйтмәйҙәр.
******************** Бына бер әрмән форумында http://forum.hayastan.com/lofiversion/index.php/t37399-350.html Asatryan тигән форумчан азербайжандар тураһында: "Был һарыҡтарҙың әлегә тиклем үҙҙәренең фамилиялары ла юҡ", - ти. Ә әрмәндәрҙең үҙҙәренә килгәндә урыҫтар "Каждый армян кончается на "ян"", - тип юҡҡа әйтмәйҙәр.
Ганира Пашаева: «Если не удастся добиться
добровольного перехода на национальные фамилии, целесообразно принять
специальный закон»
29.11.2008
Эксклюзивное интервью 1news.az с депутатом Милли Меджлиса, членом делегации Азербайджана в ПАСЕ Ганирой Пашаевой
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
Эксклюзивное интервью 1news.az с депутатом Милли Меджлиса, членом делегации Азербайджана в ПАСЕ Ганирой Пашаевой
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
Эксклюзивное интервью 1news.az с депутатом Милли Меджлиса, членом делегации Азербайджана в ПАСЕ Ганирой Пашаевой
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
29.11.2008 10:10
Эксклюзивное интервью 1news.az с депутатом Милли Меджлиса, членом делегации Азербайджана в ПАСЕ Ганирой Пашаевой
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
29.11.2008 10:10
Эксклюзивное интервью 1news.az с депутатом Милли Меджлиса, членом делегации Азербайджана в ПАСЕ Ганирой Пашаевой
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
-
Важным внешним атрибутом национальности служат имена и фамилии. К
сожалению, в отличие от ряда других народов, мы пока не определились с
формой наших фамилий.
- Считаю, что эта проблема требует широкого обсуждения. Некоторые
заменяют фамильные окончания «-ов», «-ев» на «-заде», а оно по сути
столь же чуждо нашему народу. Поэтому необходимо серьезно обсудить
вопрос силами специалистов и окончательно определиться с фамильными
окончаниями. Я сама намереваюсь видоизменить свою фамилию и считаю, что
для достижения массовости этого процесса требуется пропагандистская
работа.
К сожалению, даже у многих, родившихся уже при независимости,
сохраняются фамильные окончания «-ов», «-ев» и т.д. Необходимо поощрять
принятие фамильных окончаний «-лы», «-ли», «-оглу», «-гызы» и разъяснять
людям, что это вопрос не просто формальный. Если же не удастся добиться
добровольного перехода на национальные фамильные окончания,
целесообразно принять специальный закон, регулирующий этот вопрос. И все
же желательно решить проблему посредством пропаганды. Мы должны
изменить мышление людей.
Кямиль Хамзаоглу
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
- Важным внешним атрибутом национальности служат имена и фамилии. К сожалению, в отличие от ряда других народов, мы пока не определились с формой наших фамилий.
- Считаю, что эта проблема требует широкого обсуждения. Некоторые заменяют фамильные окончания «-ов», «-ев» на «-заде», а оно по сути столь же чуждо нашему народу. Поэтому необходимо серьезно обсудить вопрос силами специалистов и окончательно определиться с фамильными окончаниями. Я сама намереваюсь видоизменить свою фамилию и считаю, что для достижения массовости этого процесса требуется пропагандистская работа. К сожалению, даже у многих, родившихся уже при независимости, сохраняются фамильные окончания «-ов», «-ев» и т.д. Необходимо поощрять принятие фамильных окончаний «-лы», «-ли», «-оглу», «-гызы» и разъяснять людям, что это вопрос не просто формальный. Если же не удастся добиться добровольного перехода на национальные фамильные окончания, целесообразно принять специальный закон, регулирующий этот вопрос. И все же желательно решить проблему посредством пропаганды. Мы должны изменить мышление людей.
Кямиль Хамзаоглу
********************
Кямиль Хамзаоглу
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
Кямиль Хамзаоглу
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
наличии гиперссылки на 1news.az
Эксклюзивное интервью 1news.az с депутатом Милли Меджлиса, членом делегации Азербайджана в ПАСЕ Ганирой Пашаевой
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.az
29.11.2008 10:10
Эксклюзивное интервью 1news.az с депутатом Милли Меджлиса, членом делегации Азербайджана в ПАСЕ Ганирой Пашаевой
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1newксклюзивное интервью 1news.az с депутатом Милли Меджлиса, членом делегации Азербайджана в ПАСЕ Ганирой Пашаевой
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1newксклюзивное интервью 1news.az с депутатом Милли Меджлиса, членом делегации Азербайджана в ПАСЕ Ганирой Пашаевой
Подробности: http://www.1news.az/interview/20081129100629144.html
Любое использование материалов допускается только при наличии гиперссылки на 1news.
********************
Росбалт, 18 июнь 2010 йыл
http://www.rosbalt.ru/exussr/2010/06/18/746508.html
Осетиндар фамилияларының урыҫса ялғауҙарынан ҡотолорға теләйҙәр.ЦХИНВАЛ, 18 июнь.
http://www.rosbalt.ru/exussr/2010/06/18/746508.html
Осетиндар фамилияларының урыҫса ялғауҙарынан ҡотолорға теләйҙәр.ЦХИНВАЛ, 18 июнь.
Көнъяҡ Осетия парламентының президиумында "КОР дәүләт теле тураһында" һәм "Осетиндарҙың фамилия исемдәре тураһында", - тигән закондар проекттары тикшерелә. ИА "Рес"( http://cominf.org/) хәбәр итеүенсә был һорауҙарҙы тикшереүгә милли сәйәсәт, мәғариф, мәҙәниәт, фән, религия һәм киң информация саралары Комитеты председателе Мира Цховребова сығарҙы.
Уның һүҙҙәренсә, был закондарҙы ҡабул итеү "Бөтәһе өсөн дә ап асыҡ". "Беҙҙең фамилиялар танымаҫлыҡ хәлгә еткереп боҙолған һәм беҙҙең телгә, мәҙәниәткә бер ниндәй ҙә ҡағылышы булмаған ялғауҙарҙан тора", - тип аңлатты Цховребова.
Шул уҡ ваҡытта, тип һыҙыҡ өҫтөнә алды вице-спикер, парламент ҡабул итеүсе закон проекты Көнъяҡ Осетияла йәшәүсе бер генә халыҡтың да хоҡуҡтарын ҡыҫыу маҡсатын ҡуймай һәм рус телен һәм мәҙәниәтен республиканан ҡыҫырыҡлап сығарырға тырышмай.
"Быны априори бөтәһе лә аңларға тейеш. Быны Россияла ла аңларға тейештәр. Һүҙ, беҙҙең бөтә халыҡтарҙан да нығыраҡ, бүтән бер кем кеүек Россияны яратыуыбыҙ менән бергә, Россияның бөтөнлөгө һәм сәскә атыуы тураһында ҡайғырып та, беҙ үҙебеҙҙең дә сәскә атыу тураһында уйлайбыҙ. Ошо беҙҙе алға әйҙәй, ошо беҙҙең аяҡҡа баҫыуыбыҙҙа төп нәмә булып тора. Беҙҙе танынылар, беҙҙең Конституцияла дәүләт теле булып осетин теле тора тип яҙылған. Ә Конституцияның һәр һүҙе аҫтына һәр бер дәүләттә, ҡайҙа төҙөклө закон сығарыу системаһы бар, закон яҙыла", - тип аңлатты Цховребова.
Ул шул уҡ ваҡытта осетин телен үҫтереү буйынса программа барлығын һәм уның өлөшләтә башҡарылыуын әйтте. "Беҙҙә булған программа осетин теле буйынса дирекция йәки комиссия булдырыуҙан башлана. Был ғалимдар төркөмө булырға тейеш. Был төркөмдө етәкләүҙе мин хәҙерге замандың иң яҡшы ирановеды, осетиноведы Юрий Дзиццойтыға ышанып тапшырыр инем. Һәм был комиссия тел тураһындағы законды тормошҡа ашырырға вазифалы булырға тейеш", - тип билдәләне ул.
"Беҙҙең фамилияларҙы яҙыу тарихы - был беҙҙең яҙмыш тарихы. Быға тиклем улар грузиндарса боҙолдо, шунан киреһенсә грузинсанан уларҙы руссаға тәржемә иттеләр. Шунлыҡтан беҙ үҙебеҙҙең фамилия булдырыусы исемдәрҙе юғалтып бөттөк. Бөгөн дә, үҙебеҙҙең фамилияларҙы руссанан осетинсаға тәржемә иткәндә беҙ үҙебеҙ нисек дөрөҫ яҙырға һәм уҡырға белмәйенсә буталабыҙ", - тип әйткәйне быға тиклем Цховребова.
Законопроектҡа ҡушымта булып Осетияның төньяғындағы һәм көнъяғындағы йәшәгән осетия фамилиялары реестры биреләсәк. Ҡушымтала улар рус теленә "тәржемә ителәсәк" яңыса яңғырауҙа һәм "ов-ев" ялғауҙарыһыҙ. Депутаттың һүҙҙәренә ҡарағанда, закон проекты буйынса", яңы тыуғандар һәм КОР граждандарының паспорттарын беренсе тапҡыр алыусылар унда үҙҙәренең "төҙәтелгән" фамилияларын яҙҙыра алалар.
Тикшереүҙең һөҙөмтәләре буйынса парламент тыңлауҙарына "КОР-ның дәүләт теле тураһында" һәм "Осетиндарҙың фамилия булдырыусы исемдәр тураһында", - тигән законопроекттар сығарыласаҡ.
Алдараҡ хәбәр итеүебеҙсә, Көньяҡ Осетияла "КОР-ның дәүләт теле тураһында" һәм "КОР-ла географик объекттарҙың исемдәре тураһында" закондары проекттары әҙерләнелә. "КОР-ла географик объекттарҙың исемдәре тураһында"-ғы законы буйынса бөтә хәҙерге топономик атамаларға, әгәрҙә улар боҙоп йөрөтөлһәләр, осетинса яңғыраштарын ҡайтарыу күҙаллана.
Ә инде "КОР-ның дәүләт теле тураһындағы" законына ярашлы, осетин теленә дәүләт теле статусы бирелә. Ә рус теле рәсми тел статусында ҡала. "Ул дәүләт учреждениеларында аралашыу, эш башҡарыу һәм эш теле булып ҡаласаҡ", - тине Цховребова.
Уның һүҙҙәренсә, был закондарҙы ҡабул итеү "Бөтәһе өсөн дә ап асыҡ". "Беҙҙең фамилиялар танымаҫлыҡ хәлгә еткереп боҙолған һәм беҙҙең телгә, мәҙәниәткә бер ниндәй ҙә ҡағылышы булмаған ялғауҙарҙан тора", - тип аңлатты Цховребова.
Шул уҡ ваҡытта, тип һыҙыҡ өҫтөнә алды вице-спикер, парламент ҡабул итеүсе закон проекты Көнъяҡ Осетияла йәшәүсе бер генә халыҡтың да хоҡуҡтарын ҡыҫыу маҡсатын ҡуймай һәм рус телен һәм мәҙәниәтен республиканан ҡыҫырыҡлап сығарырға тырышмай.
"Быны априори бөтәһе лә аңларға тейеш. Быны Россияла ла аңларға тейештәр. Һүҙ, беҙҙең бөтә халыҡтарҙан да нығыраҡ, бүтән бер кем кеүек Россияны яратыуыбыҙ менән бергә, Россияның бөтөнлөгө һәм сәскә атыуы тураһында ҡайғырып та, беҙ үҙебеҙҙең дә сәскә атыу тураһында уйлайбыҙ. Ошо беҙҙе алға әйҙәй, ошо беҙҙең аяҡҡа баҫыуыбыҙҙа төп нәмә булып тора. Беҙҙе танынылар, беҙҙең Конституцияла дәүләт теле булып осетин теле тора тип яҙылған. Ә Конституцияның һәр һүҙе аҫтына һәр бер дәүләттә, ҡайҙа төҙөклө закон сығарыу системаһы бар, закон яҙыла", - тип аңлатты Цховребова.
Ул шул уҡ ваҡытта осетин телен үҫтереү буйынса программа барлығын һәм уның өлөшләтә башҡарылыуын әйтте. "Беҙҙә булған программа осетин теле буйынса дирекция йәки комиссия булдырыуҙан башлана. Был ғалимдар төркөмө булырға тейеш. Был төркөмдө етәкләүҙе мин хәҙерге замандың иң яҡшы ирановеды, осетиноведы Юрий Дзиццойтыға ышанып тапшырыр инем. Һәм был комиссия тел тураһындағы законды тормошҡа ашырырға вазифалы булырға тейеш", - тип билдәләне ул.
"Беҙҙең фамилияларҙы яҙыу тарихы - был беҙҙең яҙмыш тарихы. Быға тиклем улар грузиндарса боҙолдо, шунан киреһенсә грузинсанан уларҙы руссаға тәржемә иттеләр. Шунлыҡтан беҙ үҙебеҙҙең фамилия булдырыусы исемдәрҙе юғалтып бөттөк. Бөгөн дә, үҙебеҙҙең фамилияларҙы руссанан осетинсаға тәржемә иткәндә беҙ үҙебеҙ нисек дөрөҫ яҙырға һәм уҡырға белмәйенсә буталабыҙ", - тип әйткәйне быға тиклем Цховребова.
Законопроектҡа ҡушымта булып Осетияның төньяғындағы һәм көнъяғындағы йәшәгән осетия фамилиялары реестры биреләсәк. Ҡушымтала улар рус теленә "тәржемә ителәсәк" яңыса яңғырауҙа һәм "ов-ев" ялғауҙарыһыҙ. Депутаттың һүҙҙәренә ҡарағанда, закон проекты буйынса", яңы тыуғандар һәм КОР граждандарының паспорттарын беренсе тапҡыр алыусылар унда үҙҙәренең "төҙәтелгән" фамилияларын яҙҙыра алалар.
Тикшереүҙең һөҙөмтәләре буйынса парламент тыңлауҙарына "КОР-ның дәүләт теле тураһында" һәм "Осетиндарҙың фамилия булдырыусы исемдәр тураһында", - тигән законопроекттар сығарыласаҡ.
Алдараҡ хәбәр итеүебеҙсә, Көньяҡ Осетияла "КОР-ның дәүләт теле тураһында" һәм "КОР-ла географик объекттарҙың исемдәре тураһында" закондары проекттары әҙерләнелә. "КОР-ла географик объекттарҙың исемдәре тураһында"-ғы законы буйынса бөтә хәҙерге топономик атамаларға, әгәрҙә улар боҙоп йөрөтөлһәләр, осетинса яңғыраштарын ҡайтарыу күҙаллана.
Ә инде "КОР-ның дәүләт теле тураһындағы" законына ярашлы, осетин теленә дәүләт теле статусы бирелә. Ә рус теле рәсми тел статусында ҡала. "Ул дәүләт учреждениеларында аралашыу, эш башҡарыу һәм эш теле булып ҡаласаҡ", - тине Цховребова.
********************
Милли идентификация
http://lnka72.ru/Patrioticheskie-resursy
Азербайжанда азербайжан фамилияһы менән йәшәгән лезгиндар Россияға Төмәнгә күсеп килгәс үҙҙәренең лезгин фамилияларын аяҡҡа баҫтыралар. Бының өсөн фамилияларының аҙағында тороусы "-оглы" һәм "-кызы" тигән ялғауҙарҙы үҙҙәренең "-рин" һәм "-рун" ялғауҙары менән алыштыралар. Был, лезгин тарихсы-ғалимдарының раҫлауынса, лезгиндарҙың этнокультура мираҫына тулыһынса яуап бирә.
Алла бойорһа беҙ ҙә тиҙҙән Россияла лезгиндарҙы азербайжандарҙан айырып таный башларбыҙ тигән өмөт бар.
********************
Башҡорт батыры Хәбир Сөләймәнов
Был видеосюжеттарҙы ҡарағас "Афарин Сөләймәновтар, Хәбир һәм Сабир" - тип әйтәһе генә ҡала. Был егеттәр, ысынлап та, үҙ халҡының патриоттары. Иғтибар иткәнһегеҙҙер, раунд алдынан һәм партнерын еңгәс Хәбир рингҡа башҡорт еләне һәм ҡамсат бүрек кейеп сыҡты. Бының менән ул бөтә донъяға үҙенең башҡортлоғон күрһәтә, берәүҙән дә оялмай ҙа, ҡурҡмай ҙа! Хәҙер ул үҙенең башҡортлоғон аҡлар өсөн тик еңеүҙән еңеүгә генә ынтыласаҡ. Ярай, Хәбир үҙенең башҡортлоғон милли кейем аша күрһәтергә өлгәшкән. Тик бөтә башҡорт та үҙенең башҡортлоғон кейем аша күрһәтә алмай бит. Милли кейем ролен бындай осраҡтарҙа, мәҫәлән шул уҡ Хәбир өсөн, башҡорт фамилияһы бик яҡшы үтәр ине.
********************
Демографик хәлНикахтар теркәлә, исемдәр үҙгәрә, сабыйҙар тыуа...
Йыл башында һәр предприятие, ойошма, учреждение уҙған йылға йомғаҡ яһай, эштәрен барлай. Үткән йыл күрһәткестәренә күҙ һалһаҡ, Сибай ҡалаһы ЗАГС-ында ла иғтибарҙы йәлеп итерҙәй һандар бар.
2011 йылда Сибай ҡалаһында 813 никах теркәлгән. Шуларҙың 793-ө үҙ милләтен күрһәткән, ҡалғандары быны мөһим тип иҫәпләмәгән. Башҡорт менән башҡорт араһында 352 ғаилә ҡоролған. Был иң ҙур күрһәткес. Икенсе урында рус менән рус араһындағы никах килә, улар - 190. Башҡорт менән татар араһында - 76, башҡорт менән рус - 67, татар менән рус - 53, татар менән татар араһында 14 никах теркәлгән. Башҡа халыҡтар менән ҡатнаш никахтар ҙа күҙәтелә. Милләттәштәребеҙ украин, үзбәк, азербайжан, ҡаҙаҡ, кореец, ноғай, молдавандар менән дә ғаилә усағы ҡабыҙған. Сибай ЗАГС-ына урындағы ҡала халҡы ғына никах теркәргә килмәй. Мәҫәлән Силәбе өлкәһенән - 58, Ҡаҙан ҡалаһынан 1 пар мөрәжәғәт иткән. Айырылышыусылар иһә 2010 йыл менән сағыштырғанда 52 осраҡҡа күберәк, улар һаны 2011 йылда 317-гә барып баҫҡан.
Бер йылда 50 кеше исем-фамилиһын алмаштырған. Шуларҙың бер нисәһенә күҙ йүгертәйек: Ләйсән - Лиля, Дилә - Сагдиана, Азат - Искәндәр, Әлим - Варлав, Миләүшә - Милена булып киткән. Әлбиттә, исем үҙгәртеү һәр кемдең шәхси эше, әммә ҡайһы саҡ уйланырға кәрәктер.
Үлем осрағы 2010 йыл менән сағыштырғанда 15-кә кәмерәк, был һан 778-ҙе тәшкил итә, уға ҡарағанда тыуым һаны күберәк булыуы һөйөндөрә. 2011 йылда Сибайҙа 1076 сабый донъяға килгән.
Резеда Усманова.
"Атайсал" №7 27 ғинуар 2012 йыл.
********************
Видео
"Нерусская армия России"
Совет һәм Россия фильмдарын белгән һәм күргән кеше бәләкәй халыҡтар араһынан иң яугир халыҡ сиғандар тип уйлаясаҡ, уларҙың бер Будулайы ни тора?! Ә башҡорттоң миллиондарса "Будулайы" булды, бар, ә нисә нәфис фильм бар уның хәрби хеҙмәте, яугирлығы, намыҫы тураһында?
Ә бына кавказлыларҙы нисек армияға хеҙмәт итергә алалар, улар күпме һәм нисек хеҙмәт итәләр - ул турала түбәндәге "Нерусская армия России" видеоһы.
********************
Адыгеяла йәшәүсе Арсен Галстян Лондон - 2012 -лә Рәсәйгә
беренсе алтын миҙал алып килде. Уны, милли фамилия арҡаһында, әрмәндәр
генә түгел, ә бөтә донъя таныны шунда уҡ!!! Ә күпме башҡорт чемпионын,
батырын, геройын таныны хәҙергә тиклем донъя? Донъя түгел, беҙ үҙебеҙ,
башҡорттар, уларҙы танымай ҙа, белмәй ҙә ҡалабыҙ!
Һуңынан беҙҙең бөтә көсөбөҙ Салауат Юлаев (Тасимов, Матросов, Заки Вәлиди, Ш.Бабич, Муса Гәрәев һәм бик күп башҡа башҡорттарҙы) "ул татар түгел, башҡорт" - тип иҫбатлауға, тимәк "ГУДОК"ҠА КИТӘ".
БАШҠОРТ ФАМИЛИЯЛАРЫ КӘРӘК!
Һуңынан беҙҙең бөтә көсөбөҙ Салауат Юлаев (Тасимов, Матросов, Заки Вәлиди, Ш.Бабич, Муса Гәрәев һәм бик күп башҡа башҡорттарҙы) "ул татар түгел, башҡорт" - тип иҫбатлауға, тимәк "ГУДОК"ҠА КИТӘ".
БАШҠОРТ ФАМИЛИЯЛАРЫ КӘРӘК!
********************
ПОКА БАШКИРЫ СПЯТ!
Якуты стали чаще менять русские имена на национальные
С 2012 года действует республиканский закон, который позволяет вместо привычных фамилий брать древние, родовые.
Управление ЗАГС Якутии отмечает, что по итогам 2013 года в республике увеличилось число людей, сменивших русское имя, фамилию или отчество на якутское. Якуты возвращают себе родовые имена, а когда их нет — конструируют имя, используя глаголы и прилагательные родного языка.
С 2012 года действует республиканский закон, который позволяет вместо привычных фамилий брать древние, родовые.
Управление ЗАГС Якутии отмечает, что по итогам 2013 года в республике увеличилось число людей, сменивших русское имя, фамилию или отчество на якутское. Якуты возвращают себе родовые имена, а когда их нет — конструируют имя, используя глаголы и прилагательные родного языка.
По данным ЗАГС
РС(Я), в прошедшем году 1053 якута переменили имя, фамилию и даже
отчество. Причины у каждого свои, кто-то возвращает девичью фамилию,
кому-то имя кажется обычным или «слишком русским». В республике все
большую популярность набирает смена имени на якутское.
- С некоторых пор у якутов пробудилось национальное самосознание. Прежде всего имя человека говорит о том, к какой национальности человек принадлежит. В постсоветское время общественностью республики велось много работы относительно данного вопроса. Есть достаточно научной и популярной литературы по якутским именам. По примерным подсчета,м существует около 2 тыс. якутских имен. Большинство из которых обозначены в двухтомной книге Багдарыына Сюлбэ «Аатта тал» («Выбери имя»). Смысловое значение варьируется по-разному. Названия цветов (Ньургуун — «подснежник»), явлений природы (Чагылган — «молния»), якутских богов — «айыы» (Айыына, Айыы уола), а также глаголы действия (Дьулус — «стремись») и тому подобные, - говорит Альбина Николаева, научный сотрудник Институт гуманитарных исследований и проблем малочисленных народов Севера СО РАН.
- С некоторых пор у якутов пробудилось национальное самосознание. Прежде всего имя человека говорит о том, к какой национальности человек принадлежит. В постсоветское время общественностью республики велось много работы относительно данного вопроса. Есть достаточно научной и популярной литературы по якутским именам. По примерным подсчета,м существует около 2 тыс. якутских имен. Большинство из которых обозначены в двухтомной книге Багдарыына Сюлбэ «Аатта тал» («Выбери имя»). Смысловое значение варьируется по-разному. Названия цветов (Ньургуун — «подснежник»), явлений природы (Чагылган — «молния»), якутских богов — «айыы» (Айыына, Айыы уола), а также глаголы действия (Дьулус — «стремись») и тому подобные, - говорит Альбина Николаева, научный сотрудник Институт гуманитарных исследований и проблем малочисленных народов Севера СО РАН.
Когда якуты были крещены в православие,
вместе с ним они приняли христианские имена. Однако в Якутии существует
традиция параллельного использования русских и традиционных имен одним и
тем же человеком. Русские Ф. И. О. употребляются в официальном
контексте, а традиционные имена и отчества — в быту, в общении на
якутском языке и так далее. Например, в литературе и обиходе
распространены якутизированные варианты христианских имен: Уйбаан —
Иван, Лэгэнтэй — Иннокентий, Дьгр — Егор, Охонооой — Афанасий, Киргиэлей
— Григорий, Суодэр — Федор, Буотур — Петр, Байбал — Павел и прочие,
сообщает Smartnews.
С 2012 года действует республиканский закон,
который позволяет вместо привычных фамилий брать древние, родовые.
Обозначение отцовства в общегражданском паспорте следующее: «уола» — сын
(эквивалент —вич), «кыыа» — дочь (эквивалент —вна). К примеру: Уйбаан
уола Егор — Егор Иванович. Сейчас любой житель Якутии может сменить имя,
фамилию или отчество.
- Парадоксально, но свое имя —
Дороон-Дохсун — я придумал, находясь в Хакасии. До осени прошлого года я
был Петром Ворогушиным. Сразу привык к своему якутскому имени. Мне
кажется, что когда якутский человек называет себя якутским именем, сами
айыы (якут. «божество») открывают перед ним новые горизонты, новые
возможности. Раньше было стыдно, когда за пределами родной республики
интересовались моим именем. Имя Дороон-Дохсун неразрывно связано с моим
творчеством. «Дороон» — это «звук, музыка», а «дохсун» — это «сильный,
дерзкий, бурный, стремительный». Это более чем точно характеризует мою
сущность и творчество, - рассказывает Дороон-Дохсун Ворогушин, учитель
якутского языка и литературы, поэт, музыкант.
Между тем
стремление перевести имя или название должности недавно распространилось
и на политическое поле. Так, с 2015 года регионом будет руководить Ил
Дархан вместо нынешнего главы республики.
Так как Конституция
республики имеет редакцию и на якутском языке, то возникла необходимость
дать адекватный перевод наименованию высшего должностного лица. В ходе
публичного обсуждения было предложено несколько вариантов, в том числе
«Дархан», «Ил Дархан» и «Аан Дархан», из которых парламентское собрание
(Ил Тумэн) утвердило название «Ил Дархан». Дословно «дархан» переводится
как «правитель».
Слово «Ил» — от тюркского «народ, племенной союз, государство, мир, согласие» — указывает на понятие государственности, сообщает РИА Новости.
Слово «Ил» — от тюркского «народ, племенной союз, государство, мир, согласие» — указывает на понятие государственности, сообщает РИА Новости.
Национальное самосознание якутов развивается в последние два десятилетия.
http://asiarussia.ru/news/social-1748/
http://asiarussia.ru/news/social-1748/
********************
Например имена Сайфулла, Хидиятулла, Хабибулла и очень много подобных имен с окончанием "улла". Фамилии полученные от этих имен получились одинаковыми - Сайфуллин, Хидиятуллин, Хабибуллин - и одинаково применялись и применяются обеими народами. Но где-то, какой-то татарин пустил утку о том, что фамилии с окончаниями "лин", "лина" - это чисто татарские фамилии. В этом очень большую роль сыграло конечно и то, что татаристы прилагают большие усилия для переименования себя от "монголо - татар" в "татаро - башкир".
И, к сожалению, большинство населения России и зарубежных стран ставят знак равенства между татарами и башкирами. Татары и башкиры между собой такие же родственники, как шакалы и собаки.
Согласно логики студентки МГУ, будущей журналистки, СтаЛИН тоже должен быть татаром. Спасибо современным ИТ, благодаря которым вся страна стала свидетелем идиотизма татарской студентки. А ведь таких идиотов среди татар и благодаря им и среди других народов полным полно!
********************
Комментариев нет:
Отправить комментарий